Hempensermeer (1535)
In het roerige jaar 1535 verzamelden Noordwest-Friese dopers zich in Tzum en trokken, na een kortstondig succes, naar het Oldeklooster bij Bolsward. Hun opstand werd bloedig neergeslagen: naar verluidt werden zo’n 35 vrouwen in het Hempensermeer verdronken. Deze tragische episode markeert het meer als één van de beruchtste executieplaatsen van Friesland.
Himpenserpoldermole (1863)
De huidige grondzeiler, gebouwd in 1863, verving de oorspronkelijke molen die het meer in 1784 droogmaalde. Dankzij restauraties draait de molen nog steeds – nu meestal elektrisch, maar bij voldoende wind op het oude raderwerk. Als rijksmonument vertelt hij het verhaal van eeuwenlang waterbeheer en vakmanschap.
Droogmakerij (1784-1785)
Vier kooplieden uit Makkum financierden de aanleg van ringvaart en dijk om het 90 ha grote meer droog te leggen. Binnen een jaar lag vruchtbaar polderland klaar, strak verkaveld in regelmatige “zes pondemaat-percelen”. Hoewel de polder later van eigenaar wisselde – en deels ruimte maakte voor de weg Leeuwarden-Drachten – bleef het karakter als weidegebied behouden.
“Seizen” – unieke verkaveling
Nergens anders vind je zo’n schaakbordpatroon van percelen: ieder vak exact “seis pûnsmiet”. De historische veldnamen – Paadseize, Epke Seize, Bultseize en vele anderen – leven nog altijd voort in de mond van boeren en natuurliefhebbers. Een recent onderzoek bracht vrijwel alle namen en perceelnummers in kaart.
